سرمشق گمشده: طبیعت بشر

ادگار مورن نویسنده و جامعه شناس فرانسوی که از پیشگامان پژوهش در علوم میان رشته ای فرانسه محسوب می شود، و انسان را در مثلث نوع _ فرد _ جامعه در نظر می گیرد، جهان را متشکل از سه لایه ی بر روی هم قرار گرفته می داند: ۱- انسان – فرهنگ / ۲. زندگی – طبیعت / ۳. فیزیک و شیمی.

مورن پرسش ساده ای را برای خود در این راستا مطرح می کند: «ما کی هستیم؟ انسان در این جهان کیست؟». این پرسش همان گونه که او خود نیز بیان می دارد، پرسشی به ظاهر ساده و مطرح در سنین کودکی و نوجوانی هر انسانی می بایست باشد، که با ورود به یادگیری ها و محیط های دانشگاهی و اجتماعی به فراموشی سپرده، خفه و به ابتذال کشیده می شود. مورن در رابطه با خودش می نویسد: « اینک، پس از آن که برای خود رضایت نامه ای امضاء کرده ام، باید خود را سرزنش کنم که چرا نزدیک به بیست سال این پرسش بنیادی را در خود خفه کرده بودم.» او سال ۱۹۶۸ که از نو پرسش های نخستین برایش زنده می شود، پژوهش خود را در زمینه ی زیست شناختی از نو سر می گیرد و به نظریه اش پیرامون ارتباط علوم گوناگون اجتماعی و انسانی با علوم طبیعی و زیستی بسط می دهد.

کتاب مورن با عنوان «سرمشق گمشده: طبیعت بشر» که کتاب شناخته شده و مهمی در زمینه ی انسان شناسی می باشد، اولین کتابی است که از او در ایران به ترجمه ی فارسی می رسد. این کتاب مقدمه ی کتب پنج جلدی «روش» مورن با نام های «طبیعتِ طبیعت»، «زندگیِ زندگی»، «شناختِ شناخت»، «شدنِ شدن» و انسانیتِ انسان» است.
مورن نطفه ی شکل گیری این کتاب را که در ابتدا قرار بوده است یک مقاله باشد، از گردهمایی CIEBAF می داند که در آن چهل پژوهشگر ازکشورهای مختلف در رشته های گوناگون برای بحث در رابطه با «وحدت انسان» شرکت داشتند.
کتاب مورن ترسیم کننده ی سیر تکوین نوع بشر از آغاز تا امروز است که با زبانی گیرا و نافذ نگاشته شده است. او در فصل «دانش بسته» می نویسد:
« سرنوشت ما به طور قطع در مقایسه با سرنوشت حیوانات از جمله نخستی ها، که ما آن ها را اهلی کرده، کاهش داده، سرکوب کرده، در بند کشیده یا محدود کرده ایم، سرنوشتی استثنایی است. ما برای خود شهرهایی از سنگ و آجر خلق کرده ایم، در فضا پرواز کرده ایم؛ چگونه باور کنیم که هر چند از طبیعت رانده شده ایم، ولی موجوداتی غیر طبیعی یا فوق طبیعی نیستیم؟ (...)»